België bierland

In al je wijnenthousiasme ben je waarschijnlijk uit het oog verloren dat België het ultieme bierland is. Na water en thee is bier de meest gedronken drank ter wereld. En ons driehoekje aan de Noordzee is het schuimend en bruisend epicenter.

Ons land heeft een reputatie hoog te houden. Tot in de verste uithoeken van de zes continenten worden naam en faam van het Belgisch bier geprezen. België wordt door bierliefhebbers beschouwd als hét “bierparadijs” bij uitstek. Vraag een willekeurige toerist naar de typische kenmerken van België, en je zult horen over Brugge, onze verfijnde chocolade, de Rode Duivels of sinds kort eerder Nafi Thiam en Remco 🙂 en natuurlijk: ons bier. Maar bestaat er wel zoiets als ‘Belgisch bier’? En mag België zich werkelijk het predicaat “werelds beste bierland” toe-eigenen? Ja, echter is het antwoord genuanceerder dan dat. Om de Belgische biercultuur te begrijpen moeten we verschillende geografische, historische, religieuze, politieke en wettelijke aspecten in kaart brengen.

De biergordel

België behoort tot de zogenaamde “biergordel”, een brede strook die Europa van oost naar west doorkruist. Ons land beschikt over de nodige grondstoffen, zoals gerst en hop, om bier te produceren. Bovendien zijn sommige streken bekend om hun uitstekende waterkwaliteit. Zo is Spa een generiek begrip in de wereld van mineraalwater en wellnesscentra, dankzij de beroemde bronnen in het Waalse stadje Spa.

Door de eeuwen heen is België constant bezet geweest door verschillende buitenlandse mogendheden: Romeinen, Franken, Fransen, Spanjaarden, Oostenrijkers, Duitsers… en ja, zelfs de ‘Hollanders’ hebben in onze gewesten de plak gezwaaid. Onze reactie hierop was tweezijdig: enerzijds namen we de goede elementen over en integreerden deze invloeden in onze (bier)cultuur. Anderzijds bleven we koppig vasthouden aan onze (bier)tradities om onze eigenheid te bewaren. Sommige historici zien bierdrinken zelfs als een vorm van verzet, al willen we daar niet te ver in gaan.

Trappistenbier

Zes van de tien Trappistenbrouwerijen (Achel, Chimay, Orval, Rochefort, Westmalle, en Westvleteren) bevinden zich op Belgisch grondgebied. Dit is geen toeval. Het katholieke België was eeuwenlang een veilig toevluchtsoord voor religieuzen die in hun thuisland vervolgd werden. Onze noordelijke (Nederland) en oostelijke buren (Duitsland) omarmden het protestantisme, terwijl in het roerige Frankrijk de kerk vaak het mikpunt van kritiek was. Veel monniken vonden een tweede thuis in onze contreien. Aangezien bier de volksdrank bij uitstek was, legden deze nieuwkomers zich toe op het brouwambacht—tot ons groot jolijt. Overigens bevinden de twee Nederlandse Trappistenbrouwerijen zich op een steenworp afstand van de Belgische grens.

De Invloed van Politiek en Wetgeving

Zoals altijd speelt de politiek een rol. Elk dorp van enige omvang telde minstens twee brouwerijen: één met een katholieke signatuur en één met een liberale of socialistische achtergrond. Het trakteren van “pinten” bleek een krachtig wapen in verkiezingscampagnes. In veel gevallen was de brouwer ook de burgemeester. Een goede traditie, als je het mij vraagt—vers, hoppig bier in plaats van politieke boodschappen die de verzuring in de hand werken.

Van politiek naar overheidsingrijpen is meestal slechts een kleine stap. De Wet Vandervelde uit 1919 verbood het schenken van sterke drank in cafés. De situatie was schrijnend: arbeiders werden na een lange werkweek uitbetaald in de lokale kroeg, die vaak eigendom was van de patroon. Moegewerkte mannen met geld op zak in een kroeg vol vrienden vormden een explosieve cocktail. Het gevolg: dronken mannen die zonder geld naar huis keerden, hun vrouwen mishandelden, en hun gezinnen in de ellende stortten. De wet moest deze situatie aanpakken en alcoholisme onder de verarmde bevolking tegengaan.

De brouwers zagen hun kans schoon en brachten bieren met een hoger alcoholvolume op de markt. Enkele grote klassiekers, zoals Duvel, Westmalle Tripel, en Bush van Dubuisson, zagen in deze periode het levenslicht. Hoewel de Wet Vandervelde uiteindelijk een slag in het water bleek, danken we toch enkele uitstekende bieren aan dit overheidsingrijpen.

Belgische Brouwers: Vrijheid en Creativiteit

In vergelijking met hun Duitse en Engelse collega’s genoten onze brouwers relatief veel vrijheid. Duitse brouwers zaten gevangen in het keurslijf van het Reinheitsgebot (waarbij alleen hop, water, mout, en gist gebruikt mochten worden). Dit gebod werd pas gedeeltelijk afgeschaft in 1987 onder druk van de EU. Engelse brouwers zuchtten onder het juk van hoge accijnzen op alcohol. Premier Gladstone baseerde vanaf 1880 de accijnzen op de sterkte van het bier in plaats van op de mout. Het gevolg was dat laag-alcoholische bieren de overhand kregen in het Engelse bierlandschap.

Neem al deze elementen bij elkaar, en de basis is gelegd voor een bloeiend bierlandschap. Kleuren, geuren, smaken—België kan bogen op een enorm bieraanbod, voortkomend uit de ‘savoir-faire,’ de passie, en de nooit aflatende creativiteit van onze brouwers. Dankzij onze rijke geschiedenis regeert koning bier in België.

WineWise biedt sinds kort ook de gloednieuwe WSET Beer opleidingen aan. Om de inhoudelijke kwaliteit te garanderen werken we hiervoor samen met bierspecialist Luc De Raedemaeker. Hij vervoegde ons WineWise Trainers team en zal de bieropleidingen geven.

Ontdek zelf de rijke wereld van bier en word een echte bierexpert!
Schrijf je in voor de WineWise WSET-opleiding Bier en leer alles over de unieke smaken, stijlen en tradities van bier.